Wiem, ze w porę i w czas, ale jestem jeszcze w trakcie pisania. Jak ktoś jeszcze nic nie ma, to może mu się przydać.

1.    Przez kogo epoka została nazwana renesansem? Co oznacza ta nazwa i jak brzmi jej polski odpowiednik?

Nazwa ta ukształtowała się już podczas trwania epoki, ukazując, że renesans pozwolił się odrodzić kulturze antyku. Przekonanie to ciągnęło się od Petrarki do Georgio Vasariego. Polski termin "renesans" pochodzi od francuskiego słowa renaissance, zastosowanego przez Jules'a Micheleta i Jakoba Burckhardta. Drugi z nich mocno podkreślił różnicę między renesansem a Średniowieczem, sformułowano wtedy hasła – renovatio Antiquitatis i studium Antiquitatis (odnowienie antyku i studiowanie antyku),  a także renovatio hominis – odrodzenie ludzkości. W języku włoskim stosowany jest natomiast termin rinascità, którego jako pierwszy użył Georgio Vasari.

2.    Jak długo trwał renesans na zachodzie Europy, a jak długo w Polsce?

Sposób periodyzacji jest umowny, gdyż renesans docierał do różnych krajów w różnym czasie i trudno jednoznacznie wyznaczyć jego ramy czasowe.
W Europie za początek renesansu uznaje się wynalezienie druku przez Gutenberga w 1450 roku lub odkrycie Ameryki przez Kolumba w 1492, zaś koniec przypada pod koniec XVIw.
W Polsce renesans obejmuje w zasadzie wiek XVI, ale początki przypadają jeszcze na rok 1469 (Przybycie Kallimacha) lub 1488 (Konrad Celtis), albo, stosując inne kryteria, za punkt początkowy można uznać ukazanie się „Krótkiej Rozprawy…” Reja w 1543. Okres schyłkowy epoki to początek XVII wieku, jej koniec wyznacza ukazanie się „Rytmów” M.S. Szarzyńskiego (1601) lub śmierć Szymona Szymonowica (1629). Szczytowy okres renesansu w Polsce trwał oczywiście za życia Jana Kochanowskiego (1530 – 1584)

3.    Wyjaśnij pojęcia „humanizm”, „humanista”. Co dla renesansowego człowieka oznaczało bycie humanistą?

Humanizm – postawa intelektualna i moralna wyrażająca się w uznaniu człowieka wraz z jego potrzebami duchowymi i materialnymi za największą wartość, ruch umysłowy okresu Odrodzenia wzorujący się na kulturze antycznej, odrzucający średniowieczną teologię,  w centrum zainteresowań stawiający człowieka, jego życie i działalność.
Humanista – ktoś, kto ma wiedzę i wykształcenie w zakresie nauk humanistycznych, w życiu kieruje się zasadami humanizmu, przedstawiciel humanizmu epoki Odrodzenia
W renesansie przez humanizm rozumiemy ogólną tendencję wieku, by przywiązać jak największą wagę do studiów klasycznych oraz uważać starożytność klasyczną za ogólny wzorzec i model, którym należy się kierować we wszystkich przejawach aktywności kulturalnej. Humaniści byli uczonymi klasycznymi i przyczyniali się do rozwinięcia studiów klasycznych oraz popularyzacji kultury antyku. Dzięki nim nastąpiło ożywienie w nauce języka i literatury greckiej. Humaniści przekładali, komentowali i kolekcjonowali dzieła antyczne Można powiedzieć, że humaniści włoscy są przodkami współczesnych filologów i historyków.

4.    Co znaczyło hasło Ad fontes!? Do których pisarzy antycznych i w jaki sposób nawiązywali polscy twórcy renesansowi?

Ad fontes – hasło to oznaczało powrót do źródeł, nakazywało poszukiwać i poznawać dawne świadectwa i dokumenty, szukać właściwych źródeł pełnych tekstów pisarzy, filozofów, poetów Hellady i Romy. Określało kierunek pracy i zainteresowań poetów i uczonych renesansowych.
Pisarze antyczni, do których nawiązywali polscy twórcy renesansowi:
•    Homer – był uznany przez Jana Kochanowskiego za „mistrza naszych mistrzów”, czyli poetów rzymskich, miał pierwszeństwo w poczcie twórców antyku. Nazwał go też arcypoetą, czyli kimś, kto jako poeta wspiął się wyżej niż inni, oraz sądził, że sława Homera będzie trwać wiecznie. Kochanowski tłumaczył jego dzieła, podejmował tematy wprowadzone przez niego do literatury, a także próbował iść śladem Homera-epika (Szachy, Jazda do Moskwy). Starał się też naśladować i adaptować gatunki literackie stworzone przez Greckich Poetów. Sebastian Fabian Klonowic nazwał zmarłego Kochanowskiego „polskim Homerusem”.
- Odyseusz jako prehumanista, homo-viator, roztropny, przebiegły, a jednocześnie tułacz i ktoś, kto chce poznawać świat, jest rządny nowych doświadczeń.
- Flis – Sebastiana Fabiana Klonowica – podróż Wisłą z Warszawy do Gdańska, pełen odwołań literackich ( antyczne tułaczki ), zderzenie etosów gospodarza i podróżnika (zdobywcy), podział świata na dom (ojczyznę) i obce, dalekie krainy, parabola ludzkiego życia.
- „Odprawa posłów greckich”
- motyw Kasandry rozwinięty w renesansie
•    Anakreont – również naśladowany przez Kochanowskiego, część jego fraszek nazwał jego imieniem (anakreontyki). Fraszka – „Z Anakreonta”
•    Horacy – Kolejny, zaraz po Homerze wzór dla Kochanowskiego. Miał podobne stanowisko wobec poezji, obydwoje sądzili, że sam talent nie wystarczy. Poeta musi być zarówno natchniony jak i uczony. Kochanowski pisze o tym w liście do swojego przyjaciela Stanisława Fogelwedera. Zaczerpnął też od niego motyw nieśmiertelności poetów. Horacy upatrywał źródła szczęścia w małym, spokojnym, wielskim życiu.
•    Wergiliusz  - „Bukoliki” i „Georgiki” stanowiące pochwałę życia zgodnego z naturą, zalecały umiar, podkreślały wartość pracy, a „Georgiki” zawierały ponadto praktyczne porady dotyczące uprawy roli i hodowli.
•    Owidiusz – ulubiony poeta Klemensa Janickiego, na wzór jego zbioru elegii zatytułował swój cykl dziesięciu łacińskich utworów Trista (Żale), której kulminację stanowi Elegia VII „O sobie samym do potomności”

5.    Jakie gatunki literackie antyku były podejmowane i rozwijane przez polskich pisarzy renesansowych (epos, bajka, tren, oda, tragedia, elegia)

•    Epos – rozległa wierszowana wypowiedź przedstawiająca dzieje legendarnych lub historycznych bohaterów na tle zdarzeń ważnych dla zbiorowości. Przykładem mogą być „Jazda do Moskwy” i „Szachy” Kochanowskiego.
•    Bajka – jej rozwój przypada na VI w.p.n.e. Bajki były zwięzłymi, pisanymi prozą opowiastkami o zwierzętach odzwierciedlających ludzkie charaktery i postawy w typowych sytuacjach. Zwykle bajka była podzielona na opowiadanie o zdarzeniu i morał, nie budowano charakterystyki bohaterów, lecz stosowano ogólnie przyjęte cechy zwierząt ( lew-siła, mrówka-pracowitość, lis-przebiegłość, baran-głupota). Bajka była ilustracją jakiejś ogólnej prawdy dotyczącej uniwersalnych doświadczeń ludzkich. W renesansie Ezop, z którym łączy się rozwój bajki, był uosobieniem suwerenności jednostki wobec uznanych autorytetów.
- Biernat z Lublina w 1522 napisał utwór „Ezop, to jest opisanie żywota tego to mędrca obyczajnego, przydane są k temu przypowieści jego”
•    Tren – od threnoi – oczekiwanie, jedna z odmian literatury żałobnej, określanych wspólnym mianem epicedium, zawierał w sobie pochwałę, płacz i pocieszenie. Przykładami mogą być treny Kochanowskiego (Tren VIII, Tren X – poszukiwania córki, Tren XIX albo Sen), w których kunsztownie wyraża swe wielkie cierpienie po stracie córki
•    Oda - utwór liryczny, który charakteryzuje się wzniosłością tematu i stylu, sławi ideę, wydarzenie lub czas. Zwykle cechuje ją także zbiorowy podmiot wypowiedzi. Najważniejsi twórcy w Renesansie to Jan Kochanowski i Szymon Szymonowic.
•    Tragedia – naśladownictwo tragedii greckich – np. „Odprawa posłów greckich” Kochanowskiego.
•    Elegia – utwór pisany dystychem elegijnym, gdzie pierwszy wers stanowił heksametr, a drugi pentametr. W późniejszych czasach mianem elegii określa się w ogóle wierszowany tekst o charakterze refleksyjnym dotyczący ważnej problematyki (miłość, przemijanie).
- Kochanowski – przykład to Elegia V wywyższająca dworek szlachecki nad dwór.
- Klemens Janicki – „O sobie samym do potomności”

6.    Scharakteryzuj stosunek człowieka renesansu do Boga i porównaj z ujęciem tej kwestii w średniowieczu.

W dobie renesansu dostrzec można dwojaki stosunek do Boga. W pierwszym okresie twórcy chwalą go, wysławiają jego wielkość i mądrość, w drugim natomiast, gdy ujawnia się głęboki kryzys, do Boga kierowane są pretensje, żale i wyrzuty. Doskonałym przykładem uwielbienia Boga jest pieśń Kochanowskiego "Hymn do Boga (Czego chcesz od nas, Panie, za twe hojne dary ?)". Jest to manifest humanistycznej religijności, majestatyczny hołd, oddany naturze, która wspaniale urządzona i uporządkowana przez siłę twórczą, służy człowiekowi. Ważne miejsce zajmują też tłumaczenia psalmów (Psałterz Dawidowy). Później fraszka „O żywocie ludzkim” i Treny.
W Średniowieczu człowiek był właściwie niczym wobec Boga, dostrzegano marność ludzi i wszystkiego, co znajduje się na świecie wobec boskiej siły. Tymczasem w renesansie zwrócono się w stronę człowieka (najbardziej na początku – po okresie teocentryzmu w średniowieczu), jednak antropocentryzm słabł w miarę rozwoju renesansu. Boga nadal otaczano czcią, jednak starano się też wyjaśniać zjawiska w przyrodzie w sposób naukowy (np. Leonardo da Vinci i jego studia przyrodnicze).

7.    Na czym polegała reformacja i jakie było jej znaczenie dla kultury renesansu?

Reformacja - ruch religijny i społeczny zapoczątkowany przez Marcina Lutra w XVI wieku, mający na celu odnowę chrześcijaństwa. Był on reakcją na negatywne zjawiska, które miały miejsce w katolickiej hierarchii kościelnej, a także stanowił opozycję do katolickiej doktryny dogmatycznej.
Wpływ na kulturę renesansu:
- teksty Lutra, Kalwina
- szkoły protestantów
- rozpowszechnienie druku
- Powstawanie dzieł o tematyce religijnej, często łączących naukę z religią (no „Podręcznik żołnierza Chrystusowego” Erazma z Rotterdamu)
- Kontrreformacja, założenie zakonu jezuitów, z którego było wielu myślicieli, rozwój sztuki w kościele Katolickim

8.    Jakie nowe postacie pojawiły się w literaturze i sztuce renesansu? Porównaj je z wzorcami osobowymi średniowiecza.

W średniowieczu wzorcami osobowymi byli władca, święty, rycerz i umierający. Liczyła się przede wszystkim ich pobożność, odwaga, zdolność dokonywania wielkich czynów i uznanie wyższych wartości. W Renesansie wzorce te uległy zmianie. Rycerza zastępuje szlachcic – wykształcony, kulturalny, zdolny do konwersacji, pełen ogłady, umiejący tańczyć i bawić towarzystwo. W literaturze pojawiły się postacie:
•    Humanisty
•    Poety – zastanawiano się nad sztuką poetycką – ars poetica. Podobnie jak w antyku rozważano, czy poezja jest sztuką czy rzemiosłem, a także jaki powinien być poeta. Poezja stała się unieśmiertelnieniem (topos ten był już popularny w antyku)
•    Artysty – traktaty o malarstwie, biografie malarzy ( np. „O narodzinach Michała Anioła” Georgio Vasari)
•    Mecenasa – wspierali artystów finansowym wsparciem, a w zamian często pojawiali się utworach w ramach podziękowania (np. Klemens Janicki pisał o Andrzeju Krzyckim i o Kmicie).
•    Dworzanina – „Dworzanin Polski” Górnickiego (1566), parafraza włoskiego tekstu „Il Cortegiano”, znajdują się tam dyskusje o zachowaniu się na dworze, wytwornych manierach, „dwornej pani”, ubiorze, tańcu itp. Jednakże pochwała dworu nie mogła znaleźć zrozumienia u szlachcica ziemianina, który pochłonięty własnymi obowiązkami uważał dwór za miejsce beztroskiej zabawy, a piękno życia dworskiego nie idzie w parze z rzeczywistymi wartościami. Dwór był miejscem intryg, podstępów, pełen próżniaków, zarozumialców i służalców
•    Ziemianina – kultura staropolska miała charakter szlachecko-ziemiański, dlatego życie ziemianina stanowiło główny temat ówczesnej literatury. Życie na dworku jawiło się jako życie pełne harmonii, szczęścia, bliskości z religią i prawami przyrody. Wieś i życie na wsi były źródłem wartości moralnych. Przykłady utworów to Elegia V, a także niektóre fraczki („Na lipę”, „Na dom w Czarnolesie”) Kochanowskiego, „Żywot człowieka poczciwego” Mikołaja Reja, „Ziemianin” Jakuba Ponętowskiego”

9.    W jaki sposób renesansowe zainteresowanie człowiekiem wpłynęło na literaturę i sztukę?

W renesansie zwrócono się w stronę człowieka. Antropocentryzm był bardzo widoczny przede wszystkim na początku, po okresie skrajnego teocentryzmu w średniowieczu. Powstawały traktaty (Pico Della Mirandola – Traktat o godności człowieka), biografie, portrety. Skupiano się na cechach ludzi, naturze ludzkiej, zastanawiano się nad wzorem człowieka. W literaturze rozpowszechniły się:
•    Biografia i autobiografia – człowiek renesansu ma świadomość własnej wartości i wyjątkowości. Dlatego cenne stają się nie tylko żywoty świętych, czy legendy o rycerzach, lecz także losy dworzan, artystów, kupców. „Żywoty najświętszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów” – Giorgio Vasari.
Po co biografia:
- jako piękny obowiązek (Cellini)
- jako świadectwo prawdy (Cardano)
- ratunek przed zapomnieniem (Vasari)
•    Portret – ukazuje indywidualne cechy człowieka, a nie sprawowaną przez niego funkcję
•    Fizjonomika – Związek między ciałem a duszą (Giambattista Della Porta)
•    Nauka o proporcjach – Albrecht Durer – proporcje człowieka witruwiańskiego.

No, to na razie połowa, jestem teraz w 14 pytaniu, jak skończę to doślę resztę xD